Steun behoud van Het Twiske

1 juni ’21

Dag

Als je aan vlinders denkt, dan zie je misschien meteen zo’n mooie Citroenvlinder (27-30 mm) voor je of een Gehakkelde aurelia. Twee grotere dagvlinders. Allebei kunnen ze hier in de strooisellaag of een dichte klimopbegroeiing overwinteren. Dankzij de klimaatverandering komt de Gehakkelde aurelia steeds noordelijker voor. Nederland lag 30 jaar geleden aan de noordgrens, maar die is nu een flink stuk opgeschoven. Ik lees dat de volwassen vlinders van nectar, rottend fruit en uitwerpselen leven. De rups vreet zich vol met eiwitrijke brandnetel.

Een kleinere vlinder is het Boomblauwtje en het Icarusblauwtje, twee mooie blauwe vlindertjes met een heel verschillende leefwijze. Boomblauwtjes die je nu ziet vliegen leggen eitjes die in juli een tweede generatie opleveren. De rupsen zijn niet zo kieskeurig als er maar flink veel bloemknoppen voorradig zijn. Nu zal dat de Grote kattenstaart zijn en In augustus bijvoorbeeld de Klimop. Het Icarusblauwtje zet haar eitjes af op rolklaver. Ik laat altijd wat Moerasrolklaver staan, want het is een dankbare plant met een mooie, gele bloem. Hij levert veel nectar en is waardplant voor deze mooie vlinder. 

… en nacht

Nog een maatje kleinere vlinders zijn bladrollers. Zij horen bij een grote groep vlindertjes oftewel micro’s. Kijk maar eens bij www.microvlinders.nl om je versteld te doen staan van alle mogelijke soorten. In de tuin vond ik de Anjerbladroller (15-25 mm) en de Paardenbloembladroller (16-22 mm). De Anjerbladroller is, in tegenstelling tot de meeste bladrollers, overdag actief en is te vinden op Anjers, maar ook op Rozen, Ligusters en heel veel andere soorten. De rupsen verbergen zich in een opgerolde bladeren of samengevouwen blad en eten het blad en de knoppen. Dus als je rozen in de tuin hebt met opgerolde blaadjes, dan zou het heel goed deze mot kunnen zijn. Een heel klein sluipwespje parasiteert op de eitjes van deze vlinder en is daarmee een goede biologische bestrijder.

De Paardenbloembladroller gedraagt zich niet als een bladroller. De rupsen leven in de wortelstokken van Paardenbloem en Smalle Weegbree. 

En dan nog een nachtvlinder die ook wel overdag actief is: de Geelbandlangsprietmot. Op zich een veel voorkomende vlinder, maar hij leeft bij mij heel verscholen tussen de adderwortel en brandnetel. De mannetjes hebben voelsprieten van wel vijf keer hun lichaamslengte. Rupsen van deze mot leven van rotte bladeren en ander dood organisch materiaal.

Zoveel soorten

De mooiste vlinder die ik tot nog toe heb gevonden is de Wilgenwespvlinder, alweer een dagactieve nachtvinder. Hij lijkt op een wesp om zich te beschermen tegen vogels. (Er zijn veel insecten die dat doen, maar dat is wel een leuk verhaaltje voor een apart blog.) Ik lees op de website van de vlinderstichting dat de rupsen zich in de boom(wond) boren en dus in stammen, wortels, takken of twijgen leven.

Er zijn zoveel strategieën om te overleven en er zijn ook zoveel soorten vlinders.

In 2019 en 2020 heb ik in de tuin naar vlinders gezocht en kwam op 68 soorten! Dat zijn dan dag- en nachtvlinders. Over de afgelopen 10 jaar zijn er in en om de Wilmkebreekpolder meer dan 700 soorten gevonden! Kijk maar eens in het rapport ‘Soortenlijsten Wilmkebreekpolder en tuinen’ te downloaden vanaf de website van de Wilmkebreekpolder (wilmkebreek.nl/index.php/rapporten/). Van al die vlinders heeft een voormalige buurman, Thijs Knol, er de meeste gevonden (bijna 500!) door jarenlang te nachtvlinderen. Met speciale lampen en met ‘smeer’ op een boomstam wordt dan naar nachtvlinders gezocht. Die worden gefotografeerd, gedetermineerd en weer losgelaten. In juni 2020 heeft er in de Wilmkebreekpolder wederom een inventarisatie plaatsgevonden onder leiding van Taxon Expeditions (wilmkebreek.nl/index.php/rapporten/). Bart van Camp was er de (nacht)vlinderspecialist. Drie nachten werden er vlinders aangetrokken en dat leverde maar liefst 156 soorten nachtvlinders op! Je hebt geen idee wat er ’s nachts allemaal rondfladdert. En de vleermuis fladdert met ze mee. Ze zijn er gek op!

Als je – met je kinderen – meer wilt weten over vlinders bezoek dan eens de vlindertuin Mot in Mokum en vraag naar Nicky, de enthousiaste beheerder. Ze zitten aan de Meteorenweg hier in Noord tegen de Coentunnel aan. Je kunt er ook overnachten én echte biologische vlinderplanten kopen. (vlindertuinmotinmokum.nl)

19 mei

Sinds een week of twee vind ik weer bladluizen in de tuin. Eindelijk. Vorig jaar waren ze er al in maart. Bladluizen hebben eigenlijk een heerlijk leventje: ze zoeken een lekker plekje op van een plant, zoals het topje van een jonge stengel, en steken daar hun spitse bek in. Het is een soort injectienaald. Ze spuiten er wat speeksel in dat hard wordt, zodat er een mooi gaatje open blijft staan. En als het klaar is, kunnen ze urenlang uit dat gaatje de lekkerste plantensappen oplurken. Ze zijn soms heel precies in het uitkiezen van hun plantensoort. In onze tuin heb ik de Kornoeljeluis gevonden, de rozenluis, zwarte bonenluis en wolluis. Ineens zat de laurier er helemaal onder mee (soms vind je ze ook op kamerplanten). De pimpelmees was er in ieder geval dol op. Dit jaar heeft de laurier er geen last van…

Honingdauw

In plantensap zit veel suiker, maar daar is het de luis niet zo om te doen. Het meeste sap, de zogenaamde honingdauw, wordt gewoon weer uitgeplast. Mieren, wespen en bijen zijn hier dol op. Het is een goede energiebron voor ze. Mieren verzorgen daarom de bladluizen goed, beschermen ze fel tegen roofinsecten en houden ze vrij van schimmels. Op die manier hebben ze hun energiemaaltje altijd binnen handbereik. Soms worden zelfs de vleugeltjes afgebeten, zodat ze niet weg kunnen vliegen!

Levendbarend

Bladluizen filteren juist de eiwitten uit het plantensap, nodig om aan de lopende band jongen te kunnen produceren. Ze zijn levendbarend en hebben de meeste tijd van het jaar helemaal geen mannetjes nodig om zich voort te planten. Vrouwtjes krijgen jongen zonder bevrucht te worden en zodra de jongen geboren worden, zitten die ook alweer vol met nageslacht. Alleen in de herfst worden mannetjes geboren. De bevruchte vrouwtjes leggen eitjes die kunnen overwinteren. In het voorjaar kruipen hier de stammoeders uit, die weer zonder seks jongen kunnen krijgen, tot wel 15-20 generaties per jaar. Je kunt je voorstellen dat dat heel veel bladluizen oplevert. 

Kapers op de kust

En dat moet ook wel, want niet alleen mezen houden van bladluizen, maar ook heel veel insecten, zoals lieveheersbeestjes. Maar ook de larven van een aantal soorten zweefvliegen zijn echte bladluisverslinders, zoals de snorzweefvlieg en het grote langlijfje. De volwassen vliegen leven gewoon van nectar. De eitjes worden vlakbij de bladluizen gelegd, zodat de larven meteen een gespreid bedje hebben als ze uit het ei kruipen. Ze kunnen ze goed ruiken en gaan er direct op af om de luizen leeg te zuigen. Mieren zullen de luizen tegen vraat proberen te verdedigen. De larven van lieveheersbeestjes kunnen die aanvallen wel afslaan en eten er in hun korte leven wel een paar duizend van. De larven van de halmvlieg leven tussen wortels van grassen, waar ze zich onder andere voeden met wortelluizen. Ook weekschildkevers en gaasvliegen zullen luizen te grazen nemen. En dan zijn ’s nachts de oorwormen nog aan de beurt.

Bladluizendoder

Als je nu een bijenhotel hebt, let dan ook eens op of je de bladluizendoder vindt. Ze worden sinds 1989 in Nederland waargenomen. Het is een kleine, zwarte graafwesp van 10-11 mm, die haar nest niet in de grond graaft, maar bestaande holletjes in (vermolmd) hout gebruikt. Het vrouwtje zoekt per broedcel tussen de 15-20 bladluizen en verdoofd ze (ze worden dus niet gedood). De broedcel wordt afgesloten met houtpulp. In een holletje komen ongeveer 5 broedcellen voor. Laat me eens weten als je zo’n wesp op je bijenhotel ziet.

Heb je vragen, neem dan gerust even contact op met mij: henk@wilmkebreek.nl

Henk van Alst