Op 9 juni zat er al een vrouwtje Grote wolbij lekker van de Bosandoorn te genieten, een plant die ik een paar jaar terug als onkruid eruit trok. En nu ben ik blij met de Bosandoorn, want het trekt sommige bijensoorten aan, zoals de Grote wolbij. Naast het gevoel dat de zomer eraan komt, vind ik deze wolbij namelijk een leuke bijensoort! Het is een flinke en opvallend bij. Hij lijkt op een wesp, maar ze zijn veel ronder. Ze zijn helemaal niet bang aangelegd en je kunt ze rustig bekijken en fotograferen. Het eerste mannetje zag ik wat later, op 26 juni. Meestal komen bij wilde bijen de mannetjes als eerste uit hun cocon, maar bij deze soort zijn het dus de vrouwtjes. Het mannetje is een stuk groter dan het vrouwtje en heeft een flinke beharing aan de – dunne – voorpoten. Het vrouwtje heeft dikkere poten dan het mannetje. Maar aan het gedrag zijn de geslachten ook goed uit elkaar te houden. Hij bewaakt zijn territorium van ca. 1-2 m2 en zorgt dat concurrenten, zoals andere mannetjes, maar ook hommels, honingbijen en grote zweefvliegen ophoepelen. Hij vliegt resoluut op ze af, botst er gewoon tegenaan en gaat terug naar zijn post. Ik heb wel eens gehad dat ik tijdens het fotograferen ineens een mannetje voor mij had, als een helikopter in de lucht, die mij aandachtig zat op te nemen.

Zodra het mannetje een vrouwtje ziet, stormt de bruut meteen op haar af en probeert te paren. Zij wil dat meestal niet en probeert hem van zich af te schudden. Dat lukt soms, maar hij heeft stevige poten om haar te kunnen vastpakken. Anders dan bij andere wilde bijen kunnen er meerdere paringen plaatsvinden met meerdere partners.

Het vrouwtje verzamelt haren van het blad van bijvoorbeeld ezelsoor of op knoppen van prikneus. Ze schraapt die af van blad of knop en bedekt er de nestholte mee. Omdat ik dat wel eens wilde zien, is er dit jaar speciaal voor haar een mooie, jonge Ezelsoor aangeplant, maar ik zie nog geen sporen op het blad dat hier een vrouwtje actief is geweest. In ieder geval gaan de verzamelde haren, de ‘wol’, naar het nest. Vervolgens vliegt ze van bloem naar bloem om nectar en stuifmeel te verzamelen voor haar nest. Op dit moment is het druk bij het bijenhotel en dat vindt zij niet prettig. Ze zoekt liever een rustig plekje op. Haar nest heb ik nog niet gevonden…

Eind juli zijn de meeste nesten wel klaar met gevulde broedcellen. De volwassen bijen sterven spoedig. Vorig jaar zag ik de laatste op 12 augustus. In een paar weken tijd hebben de larven hun voorraad nectar en honing gegeten, zijn een paar keer verveld, spinnen een cocon en wachten het voorjaar daarin af.

De – zeldzame – Geelgerande tubebij parasiteert op de Grote wolbij. Ik fotografeerde een mannetje op Havikskruid.

Transitie

Ik ben in transitie. Of eigenlijk moet ik zeggen: de tuin is in transitie. Mijn denken over tuinieren is aan het veranderen. Ik ben, zoals velen, begonnen met een tuin vol opvallende bloemen, struiken en bomen. Maar na het lezen over insecten en hun relatie met bloemen, begrijp ik dat inheemse insecten voor een groot deel afhankelijk zijn van inheemse planten. Daarom ben ik bezig met een verandering naar veel meer wilde planten in de tuin en probeer ze ook te kweken. De planten moeten wel slakkenbestendig zijn, want anders zijn ze zo weg. Ik ben dus flink aan het experimenteren. Dit jaar is een border zo ingericht dat het merendeel van de planten hier gewoon in de buurt voorkomt. Ik laat het zijn gang gaan en dat is voor mij best lastig. De moerasrolklaver woekert in die border en ik vraag me af hoe ik dat volgend jaar weer ga aanpakken/beteugelen. Maar er zoemen wel enorm veel soorten insecten rond. Zo zijn er nog nooit zoveel Grote wolbijen in de tuin geweest als dit jaar. Ze houden van paarsrode en roze lipbloemigen, zoals Andoornsoorten en Hartgespan, maar ze zijn ook dol op klaversoorten. De border met de Moerasrolklaver is blijkbaar een eldorado voor ze. Naast deze border is er ook nog een hoekje met Betonie en in het moeras is Moerasandoorn aangeplant. Die Andoorns zijn trouwens ook belangrijk voor de Andoornbij (ook zeldzaam) die ik hier af en toe waarneem.

Wil je meer weten, download dan de pdf ‘Gasten van bijenhotels‘.

De lente is dit jaar weer zonnig en warm. De Bosandoorn en Witte dovenetel staan er prachtig bij. En al snel verschijnt ook de Andoornschildwants. Ik zat er op te wachten: het is een mooie en kleine wants. Hij leeft van deze lipbloemen. Hij lijkt een beetje op een kever, maar op de rug, onder de schouder, kun je goed het driehoekige schildje zien: een schildwants dus.

Schildwantsen hebben een snavel, eigenlijk een vergroeide onderlip. Die steekt hij in een plant of fruit of insect en zuigt de sappen eruit. Bessen waar een Bessenschildwants aan heeft gezogen, zien er niet best uit, maar smaken doen ze zeker niet, want het is vaak ook nog met een onsmakelijk goedje besmeurd. In de achterzijde van zijn borststuk zitten klieren die een afscheiding produceren. Deze geurt sterk, is soms zelfs giftig, en wij vinden het een onaangename geur. (Het lijkt op wat een lieveheersbeestje doet als die zich bedreigd voelt. Die laat dan een geel en plakkerig kwakje achter en het ruikt vies.) Een vogel bijvoorbeeld zal zich na zo’n wants de stank en smerige smaak herinneren en de rest met rust laten. Met die geur wordt veel gecommuniceerd. Vijanden, roofinsecten, zullen op een afstandje blijven, maar soortgenoten worden er juist door aangetrokken. (Hoewel er schijnen sluipwespen te zijn die er ook door worden aangetrokken en op de eieren parasiteren.) De seksen hebben elkaar zo gevonden en zullen langdurig paren, met de achterlijven tegen elkaar. Je kunt ze dan ook makkelijk fotograferen. Onduidelijk is wie het mannetje en wie het vrouwtje is, want ze lijken ook nog op elkaar. Uit de eitjes kruipen nimfen; ze zien er al een beetje uit als de ouders, maar kunnen nog niet vliegen. De kleur van een nimf kan wel anders zijn dan die van het adulte exemplaar, zoals bij de de Blauwe Schildwants, overigens een echte vleeseter. Zoals de naam al aangeeft, is het volwassen dier blauw, maar de nimf is rood met zwarte banden, een teken dat hij niet zo eetbaar is. Na elke vervelling gaat de nimf meer op het volwassen insect lijken.

De lentes zijn de laatste jaren sowieso vaker zonnig en warm. Zuidelijke soorten, zoals de Grauwe schildwants genieten daarvan. Wie weet wat de klimaatverandering nog meer naar het noorden lokt…

Wil je meet weten over wantsen, download dan de Veldgids Wantsen van EIS.

Het is toch weer zo’n genot om overal om je heen dat sappige en frisse groen te zien. Ik krijg er goede zin van. En dan lekker de plantjes verzorgen en moeite doen dat het ze aan niets ontbreekt. En dat is nu ook precies waar bladhaantjes dol op zijn, op dat sappige groene blad. Een eldorado, zo voor het grijpen! 

Kieskeurig

Maar ja, dat vonden andere bladhaantjes dus ook en dus is de ene bladhaan gespecialiseerd in het ene plantje en de andere in precies die andere. Zo lopen ze elkaar niet in de weg en is iedereen blij. 

Alleen wij mensen zijn daar niet blij van, want blaadjes met gaatjes willen we. En toch is het de moeite waard eens van de schoonheid van deze bladeter te genieten.

Een mooi voorbeeld van zo’n keiskeurige eetvoorkeur is de Muntgoudhaan. De eerste keer dat we die tegenkwamen, waren we blij met zo’n mooie kever in de Munt. Maar aan het einde van het seizoen was er van de planten niet veel meer over en nu zelfs helemaal verdwenen. Alleen door Muntplanten in een aparte pot te zetten en streng te bewaken en te verzorgen, lukt het om ervan te oogsten. Maar er zijn ook insecten die de eitjes en larven eten, zoals het Lieveheersbeestje.

En elk jaar wordt de Waterlelie enorm gewaardeerd door iets. Aan het einde van het seizoen ziet de plant er niet meer uit. Eindelijk heb ik hem gevonden en had al wel een idee. Het vloog toevallig tegen me aan. Gauw een foto met de iPhone en opzoeken op Waarneming.nl wat het is. Het bleek de Waterleliehaan te zijn. Dat kon ook haast niet anders. Wat moet dit beestje massaal voorkomen…

Nieuw

En dit jaar dan iets nieuws in de kruidentuin: de Rozemarijngoudhaan. Een prachtig insect. De Rozemarijn is nu nog mooi, maar ik ben bang dat dat niet zo lang zal duren. Het is eigenlijk een soort uit het Middellandse Zeegebied en nu dus ook hier actief.

Een andere nieuweling is de Hennepnetelgoudhaan. Deze kever is wel algemeen in Europa en heeft een voorkeur voor een waaier van lipbloemigen, zoals Hennep- en Dovenetel, Andoorn, Brunel, Kattenkruid, Zenegroen en ook weer een aantal soorten uit de Kruidentuin. Niet zo kieskeurig, maar toch pas dit jaar voor het eerst waargenomen.

Als je vragen of opmerkingen hebt op deze blog, mail dan naar: henk@wilmkebreek.nl