Vogels

De beste plaats om vogels in de Wilmkebreekpolder te kijken is de Landsmeerderdijk. Vanaf de dijk heb je een vrij uitzicht over de diepgelegen polder. De huizen langs de Kadoelenweg en de Stoombootweg vormen een boog om de weilanden, waardoor het effect van een grote kom ontstaat. Doorgaans straalt de polder een serene rust uit, maar in het voorjaar bruist het van het vogelleven. Ook komen dan de schapen met lammeren terug, gevolgd door de koeien met kalveren. Het gras gaat groeien en de kruiden komen tot bloei, waardoor een bont palet aan kleuren ontstaat. In de vroege zomer overheersen het geel van de Grote Ratelaar, het rood van de Veldzuring en de vele tinten van de bloeiende grassen in de hooilandpercelen. Wanneer in juli het lange gras is uitgebloeid, wordt het gras gemaaid en verwerkt tot hooirollen. In de herfst kan ’s morgens vroeg een mysterieuze nevel boven het weiland hangen, waar de koppen van de koeien net boven uitsteken. ’s Winters heeft de polder vooral een groen-bruine uitstraling en ontstaan er na regenval natte greppelstroken. Maar soms valt er sneeuw en krijgt de polder plotseling de aanblik van een poollandschap.

Midden op de Landsmeerderdijk staat een bankje dat prima gebruikt kan worden om een tijdje over de polder uit te kijken en te genieten van dat prachtige landschap, dat verrassend midden in Amsterdam-Noord te vinden is.

Bankje
De beste plek om vogels te kijken

Rijk vogelgebied

De Wilmkebreekpolder is een rijk vogelgebied: het gehele jaar door zijn er vele soorten vogels te zien. Ze zijn in de polder om te eten, te rusten, te ruien, te overwinteren en in het voorjaar om te broeden en hun jongen groot te brengen. Buurtbewoners en passanten op de Landsmeerderdijk genieten van de vogels; duidelijk is te zien dat de vogels zich thuis voelen in de agrarische polder. De Commissie Natuur van de vereniging houdt de vogelstand goed in de gaten. In het broedseizoen worden wekelijks tellingen verricht van de broedende weidevogels. Voor een overzicht van de broedresultaten in het nu lopende jaar zie het voorlopige verslag.

Waarnemingen van vogels worden – steeds vaker – ook ingevoerd in het landelijk systeem waarneming.nl. De eerste waarnemingsdatum voor ons gebied is 1 februari 1941. Sinds die datum zijn in de Wilmkebreekpolder en in de naaste omgeving (de tuinen rondom de polder en de Landsmeerderdijk met Zijkanaal I) maar liefst 119 verschillende vogelsoorten gezien (tot 1 januari 2024). Beperken we ons tot de polder dan zijn alleen in het jaar 2023 in totaal 54 vogelsoorten waargenomen. Een handig overzicht van de vele soorten van de polder is te vinden in de brochure ‘Soortenlijsten Wilmkebreekpolder en tuinen’. Deze brochure geeft een overzicht voor de periode 2011-2020 en bevat naast de soortenlijst vogels, ook soortenlijsten van o.a. vissen, bijen, vlinders, libellen, zoogdieren, en planten.

De lijst met 54 in 2023 waargenomen vogelsoorten staat hieronder (met Nederlandse naam en wetenschappelijke naam). De meeste soorten in de tabel van 2023 worden overigens ieder jaar opnieuw waargenomen.

Broedvogels

In bovenstaande tabel is ook aangegeven of een soort in 2023 in de polder heeft gebroed. De teller staat op 13 broedende soorten; de Visdief is nieuw voor de polder. Vele soorten van de lijst, zoals Knobbelzwaan, Kuifeend, Houtduif, Ekster, Zwarte Kraai, Kauw, Roek, Spreeuw, Huismus, Putter, Grote Bonte Specht, Boerenzwaluw en Gierzwaluw broeden overigens wel in de aangrenzende tuinen of in de buurt; ze gebruiken de polder vooral om te foerageren. De Witte Kwikstaart broedt soms in een kuiltje in de grond, maar vaker onder de dakpannen van de huizen. Een bijzondere soort als de IJsvogel (de ‘blauwe schicht’) is ook in 2023 enkele malen boven de randsloten gezien. De IJsvogel broedt in zelf uitgegraven gangen in de oever van rustige, visrijke waters. In Amsterdam-Noord zijn enkele broedlocaties bekend. In 2023 heeft een Ooievaarspaar een broedpoging ondernomen in een boom aan de Kadoelenweg. Er zijn kuikens uitgekomen maar die zijn al op jonge leeftijd dood gegaan.

Het voorjaar wordt in de polder aangekondigd met de terugkomst van de weidevogels. In de polder broeden Grutto, Kievit, Tureluur, en Scholekster. Ook de watervogels zoals Bergeend, Wilde Eend, Krakeend, Meerkoet en Waterhoen maken in het voorjaar een nest. Andere vogels die broeden in de polder zijn Nijlgans en Grauwe Gans (de laatste in groot aantal). De Boerenzwaluw broedde tot voor kort in een paardenstal naast de polder, maar niet in het afgelopen jaar; hopelijk komt hij weer terug.

De polder lijkt ook steeds meer een toevluchtsoord te worden voor de vogels van het nabije Waterland. Door het intensieve landgebruik van de melkveehouders zijn de broed- en foerageercondities daar al langere tijd niet meer optimaal. Dit geldt met name voor de broedende weidevogels.

Vogels door de seizoenen heen

De Wilmkebreekpolder wordt het gehele jaar door graag bezocht door o.a. Blauwe Reiger, soms Zilverreiger, Aalscholver, Kleine Mantelmeeuw, Kokmeeuw, soms Zilvermeeuw, soms Visdief, en Grauwe Gans (veelal grote aantallen; ze lijken te pendelen tussen de polder en het nabije Waterland). Vogels van het najaar zijn o.a. Koperwiek, Kramsvogel en Spreeuw (de laatste in groot aantal in de herfst maar ook in het voorjaar). In het najaar en in de winter komt een grote groep Krakeenden naar de polder; de kleine eendjes Smient en Wintertaling zijn dan in kleinere aantallen te zien. Zolang de vorst uitblijft is er ook dikwijls een groep Kieviten in de polder. Een andere overwinteraar is de Watersnip; deze vogel zit als regel in de slootkanten tussen de afgestorven waterplanten en is dan bijna onzichtbaar met zijn bruin gestreepte verenpak. In het voorjaar zijn er doortrekkers te zien zoals Tapuit, Bontbekplevier, Kleine Plevier, Grote Gele Kwikstaart, Gele Kwikstaart en Graspieper. Ook de Lepelaar komt in het vroege voorjaar naar de polder om te foerageren. Na de broedtijd, in de zomer, komt de Lepelaar terug, maar nu met zijn opgeschoten en vaak bedelende jongen. Soorten die zelden in de polder worden gezien zijn o.a. de IJsvogel, de Witgat (een kleine steltloper) en de Roek (hij broedt in de buurt).

Lepelaars
Lepelaars

Jaarrond worden verschillende roofvogels boven de polder waargenomen; Buizerd wordt het meest gezien, maar ook Bruine Kiekendief, Havik en Sperwer zijn boven de polder actief. De Sperwer jaagt meestal boven de tuinen; vaak wordt niet meer dan een flits gezien wanneer hij achter een prooi aan zit. De Slechtvalk wordt slechts zeer zelden waargenomen.

Broedresultaten van de weidevogels

De Commissie Natuur volgt ieder jaar het verloop van het broedseizoen van de weidevogels in de Wilmkebreekpolder. Van Grutto, Kievit, Tureluur en Scholekster zijn inmiddels voor een aaneengesloten reeks van dertien jaren (2011 – 2023) de broedgegevens bekend. Deze gegevens stellen ons in staat om iets te zeggen over de groei en afname van een weidevogelsoort en over het behaalde broedresultaat. In de onderstaande grafieken is voor elk van de vier soorten Grutto, Kievit, Tureluur en Scholekster, het aantal broedterritoria weergegeven voor de jaarreeks 2011-2023. De grafiek voor Grutto laat vanaf 2013 een dalende tendens zien van het aantal territoria maar dit aantal is de laatste jaren stabiel laag. Het aantal territoria van Kievit, Tureluur en Scholekster vertoont vanaf 2013 ook een dalende tendens, maar herstelt zich ruwweg vanaf 2017. In de jaren 2013 en 2014 was een Vos actief in de polder gedurende het broedseizoen. In die jaren is vrijwel geen enkel weidevogeljong groot geworden. Dit blijkt uit het aantal broedparen dat later in het seizoen met grote jongen is gezien (er zijn helaas geen gegevens uit 2011 en 2012 beschikbaar). De jaren 2020 en 2022 waren als gevolg van droogte en predatie ook slechte jaren. In 2023 waren de broedresultaten weer beter. Alle aantallen in onderstaande grafieken zijn gebaseerd op wekelijkse waarnemingen van broedende vogels, waakzame ouderparen met jongen en op alarmtellingen (bij verstoring wordt gekeken hoeveel waakzame ouders de lucht in gaan).

In 2015 is voor het eerst een schrikdraadafrastering rond de hooilandpercelen aangebracht. Dit schrikdraadraster heeft als doel om vossen en huiskatten tegen te houden. Het raster heeft er vrijwel zeker voor gezorgd dat het jaarlijkse aantal vliegvlugge jongen van Kievit en Tureluur sindsdien weer flink is toegenomen. Ook Grutto lijkt, ondanks de afname van het aantal ouderparen, te profiteren van de bescherming die het vossenraster biedt: het aantal ouderparen met jongen is de afgelopen jaren redelijk stabiel gebleven. Het aantal broedparen van Scholekster neemt de laatste jaren toe en ook slagen de ouders er als regel goed in om hun jongen groot te brengen. Ze moeten daartoe wel hard werken want de Scholekster is de enige van de genoemde weidevogelsoorten die zijn jongen de eerste weken voert. Ze voeren vooral wurmen, die ze met hun lange snavels uit de grond weten te peuteren.

Het broedsucces van een soort kan worden aangegeven met de grootheid BTS (Bruto Territoriaal Succes); deze grootheid is gedefinieerd als het quotiënt van het aantal broedparen met grote jongen aan het eind van het seizoen en het aantal territoriale broedparen aan het begin van het broedseizoen. Voor het in stand houden van een vogelpopulatie is een langjarige BTS-waarde van 60% à 65% nodig, zo wordt veelal aangenomen. Bij een stabiele populatie komen er evenveel jonge vogels in de volgende jaren tot broeden als er aan oude vogels wegvallen.

Voor Grutto, Kievit, Tureluur en Scholekster is de BTS-waarde voor de jaren 2013 – 2023 weergegeven in bovenstaande grafieken (BTS-waarden aflezen op de rechter-as van de grafieken). Uit de grafieken blijkt dat de BTS-waarde voor Grutto, Kievit en Tureluur in de periode tot en met 2019, afgezien van de ‘rampjaren’ 2013 en 2014, vrijwel steeds rond of ruim boven de 60% lag. In de ongunstige jaren 2020 en 2022 was de BTS-waarde evenwel veel lager, tussen 0% en 45%. De oorzaak hiervan moet vooral worden gezocht in de langdurige droogte in die jaren gedurende een groot deel van het broedseizoen (met als resultaat slechte voedselcondities) en de hoge predatiedruk door vooral Zwarte Kraai en Kauw. In 2020 was bovendien opnieuw een Vos actief in de polder, nu buiten de afgerasterde hooilanden; mogelijk heeft de Vos daar slachtoffers gemaakt onder de weidevogelkuikens. De Scholekster met een BTS-waarde van 0% in 2022 valt in negatieve zin op. Gelukkig was het broedsucces in 2023 van de vier genoemde soorten weidevogels weer beter, dank zij het nattere voorjaar.

Rapporten

De resultaten van de weidevogeltellingen zijn te vinden in de rapporten die jaarlijks door de Commissie Natuur worden gemaakt. Deze rapporten kunnen op de pagina ‘Rapporten‘ worden ingezien en gedownload.

Permanente koppeling naar dit artikel: https://www.wilmkebreek.nl/index.php/vogels/